Makaleler

Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), hiperaktivite, dikkat eksikliği ve dürtü kontrolü sorunlarına sebebiyet veren nörolojik tabanlı bir bozukluktur. Genelde sadece çocuklarda görüldüğü düşünülse de çocukluk çağından yetişkinliğe kadar devam edebilir, hatta yaşlılık döneminde bile ortaya çıkabilir.

DEHB, yetişkinlerde çocuklara göre daha farklı belirtiler gösterebilmekte ve bu açıdan uzman olmayan kişilerce anlaşılması zor olabilmektedir. Yetişkinlerde DEHB, çocuklarda görülen hiperaktivite ve davranışsal sorunların yerine dikkat eksikliği, organizasyon zorluğu, unutkanlık, sabırsızlık, öfke kontrolü sorunları, duygudurum problemleri ve motivasyon eksikliği gibi belirtilerle kendini gösterebilir. DEHB, iş, okul ve sosyal ilişkiler gibi hayatın farklı alanlarında işlevsellik kaybına neden olabilir ve bu sebeplerden ötürü komorbid yani duruma eşlik eden hastalık veya bozuklukların ortaya çıkması çok muhtemeldir. 

Maalesef pek çok bozukluk gibi DEHB'in de tam olarak kaynağı bilinmemektedir. Fakat genetik ve çevresel faktörlerin etkileşiminden kaynaklandığı düşünülmektedir. 

Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri

Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'nun (DEHB) belirtileri şunları içermektedir:

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

• Dikkati ihtiyaç duyulan konuya odaklamakta veya yönlendirmede zorluk çekmek
• Dikkati dağınıklığı ve dikkati sürdürmekte zorluk
• Bellek/Hafıza problemleri (Unutkanlık) yaşamak
• Uzun süre aynı görevi yerine getirme konusunda sıkıntı yaşamak
• Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda bile konuşan kişiye odaklanmakta zorlanmak
• Yönergeleri takip etmekte zorlanmak
• Tekrarlayan hatalar yapmak
• Organizasyon yapılması gereken görevlerde performans düşüklüğü sergilemek

Hiperaktivite / İmpulsivite Belirtileri:

• Yüksek motor aktivite düzeyine sahip olmak (Fazla hareketlilik)
• Çok konuşmak ve/veya söz kesmek
• Sıranın kendisine gelmesini beklemekte zorlanmak
• Ders esnasında veya oturması beklenen diğer durumlarda ayağa kalkmak
• Birisi sorusunu bitirmeden cevap vermek
• Kendi kendine vakit geçirmekte zorlanmak
• Otururken sıklıkla ellerini, ayaklarını oynatmak ve kıpır kıpır olmak
• Sıklıkla başkalarının eylemlerini bölmek

Unutulmamalıdır ki bu semptomlar diğer zihinsel sağlık koşulları, stres, yorgunluk ve bunlar gibi diğer faktörlerden kaynaklanabilir.ve bu sebeple tanı koyulabilmesi için sadece bu belirtiler yeterli olmayabilir. Kesin tanı konulması adına bir uzmana başvurarak değerlendirme yaptırılması büyük önem arz etmektedir.

Eşlik Eden Hastalık veya Bozukluklar

Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile birlikte bir diğer durumun görülmesi çok muhtemeldir. Eşlik eden diğer bozukluklar için bazı örnekler aşağıdaki gibidir:

• Depresyon: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri depresyon belirtileri ile birleştiğinde DEHB tanısı konulması zorlaşabilmektedir.
• Anksiyete Bozuklukları: Özellikle sosyal anksiyete, yaygın anksiyete bozukluğu gibi bozukluklar DEHB ile birlikte sıkça görülür.
• Uyku Bozuklukları: Insomnia (uykusuzluk) ve uyku apnesi, DEHB'li yetişkinlerde yaygın olarak görülen uyku bozukluklarıdır.
• Bağımlılık: Alkol, madde veya sigara gibi bağımlılık belirtileri, DEHB'li kişilerde diğer insanlara oranla daha sık görülmektedir.
• Kişilik Bozuklukları: Borderline kişilik bozukluğu, narsisistik kişilik bozukluğu ve antisosyal kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları DEHB ile birlikte görülebilir.

Eşlik eden diğer bozuklukların varlığı, DEHB tedavisinde de farklılıklar yaratmayı ve kişiye özgü bir tedavi süreci oluşturma gerekliliğini beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, DEHB teşhisi konmuş kişilerin, diğer ruhsal bozukluk belirtileri için de bir değerlendirme yaptırmaları önerilir.

Tedavi yöntemleri

Öncelikle DEHB için konuştuğumuzda tedavi yöntemi olarak onunla birlikte yaşamayı öğrenmek ve belirli davranış biçimlerini düzenlemeye çalışmak akla gelmelidir. Bu durumu tamamen ortadan kaldırmak gibi bir yaklaşım gerçekçi olmayacaktır.

Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavi yöntemleri kişinin semptomlarına ve yaşam şartlarına bağlı olarak değişebilir. Genellikle birkaç tedavi yöntemi  birlikte kullanılmaktadır. Gelin bazılarını aşağıda inceleyelim:

• Erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için hayatınıza kolaylıkla uyarlayabileceğiniz etkili ve basit yöntemler bulunmaktadır. Bu konuyla ilgili olan diğer blog yazımı buraya tıklayıp okuyarak ilk adımınızı atabilirsiniz.
• Psikoterapi: DEHB tedavisinde psikoterapi kişinin davranışlarını ve duygularını anlamasına ve olumsuz davranış kalıplarını değiştirmesine yardımcı olmayı hedeflemektedir. Kognitif-davranış terapisi ve bilişsel davranışçı terapi gibi yaklaşımlar en çok kullanılan terapi yöntemleridir.
• İlaç tedavisi: DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar, özellikle merkezi sinir sistemindeki dopamin ve norepinefrin seviyelerini artırmak için tasarlanmıştır. Bu ilaçlar ile belirtileri azaltarak odaklanma ve düşünme yeteneğini geliştirmeye yardımcı olmak amaçlanmaktadır.
• Eğitim ve danışmanlık: DEHB'li kişilerin iş veya okulda başarılı olabilmeleri için uygun eğitim ve danışmanlık desteği sağlandığında iyi sonuçlar alındığı görülmektedir. Bu süreç içerisinde öğrenme tarzını veya tarzlarını tanımak, zaman yönetimi becerilerini geliştirmek ve odaklanma teknikleri gibi konular ele alınmaktadır.
• Yaşam tarzı değişiklikleri: DEHB'li kişilerin hayat tarzında yapacakları bazı değişiklikler, semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, uyku düzenini düzeltmek ve stresi yönetmek bu değişikliklere örnek olarak verilebilir.

Sonuç olarak?

DEHB her yaşta ortaya çıkabilen bir bozukluk olmakla beraber bazen tanı konulması uzun süre alabilmektedir. Durumun anlaşılmasının uzman olmayan kişiler tarafından kolay olmaması sebebiyle sürecin uzadığını söyleyebiliriz. 

Pek çok belirtisi olan dikkat eksikliğini sadece bu belirtiler üzerinden değerlendirmek ve tanı koymak yanlış olacağı gibi bir uzman tarafından değerlendirme yapılması elzemdir. Tanı konulması durumunda tedavi yöntemleri de kişiye özel olarak düzenlenmelidir.

Uzman Klinik Psikolog Anıl Demircioğlu

VePsikolog - Online Psikolojik Danışma Platformu

“Sen Adım At, Ben Yanındayım"